زیبایی در لغت‌نامه‌ی من یک مفهوم ساده دارد: میزان جذابیت و خواستنی‌بودن یک چیز یا یک فرد برای من. مفهوم عشق هم همان علاقه‌ی شدید قلبی به چیزی یا کسی است. با همین دو تعریف می‌توانم به‌سادگی ارتباط این دو مفهوم را نمایان کنم. اول این‌که حتماً تأکید دارم بر دو کلمه‌ی آخر از تعریف زیبایی، یعنی «برای من». بدیهی است که زیبایی به دیدگاه افراد بستگی دارد و آن‌چه من زیبا می‌بینم ممکن است هیچ جذابیتی برای فرد دیگری نداشته باشد و بالعکس. دیگر این‌که عشق معلول زیبایی است و من هرچه در چیزی زیبایی بیشتری ببینم عشقم به آن بیشتر خواهد شد. با همین دو نکته‌ی خیلی ساده می‌توان گفت که هم‌بستگی معنای عشق و زیبایی به چه صورت است: هرچه زیبایی بیشتر، عشق بیشتر؛ و عشق بیشتر به چیزی یعنی ما در آن زیبایی بیشتری می‌بینیم.

 

کاش به همین سادگی بود. کاش جوانکی می‌آمد و چهار خط می‌نوشت و در تعریف دو مورد از عمیق‌ترین مفاهیم بشری موفق عمل می‌کرد. اما هرگز این‌چنین نخواهد شد. هرگز نمی‌توان رنگ‌گرفتن زندگی آدمیزاد به‌وسیله‌ی عشق را نشان داد. هرگز نخواهیم توانست به این طلسم فراموش‌نشدنی زندگی افراد این‌قدر ساده بنگریم. همین یک کلمه به‌تنهایی، همین ملعون مفسد، ذات انسان می‌شود؛ تمام دارایی‌اش، انگیزه و علت زندگی، تبدیل می‌شود به یک آموزگار که تازه بعد از ۲۰ و چندی سال به تو یاد می‌دهد برای اولین بار دنیا را چگونه ببینی، چگونه معنی اشعار را بفهمی، چگونه یک اثر هنری را درک کنی، چگونه از نفس‌کشیدن، حرف‌زدن، نگاه‌کردن و زندگی‌کردن لذت ببری. بی‌رحم. بی‌رحم به خود می‌آیی و می‌بینی این یک بیت ساده و یا این دو خط متن چه بوده و تو نمی‌دانستی چه می‌گفته؛ و تو نادان بودی:

 

«بر سرِ قبر من آ که ببینی با تو چگونه زنده می‌شوم

اگر معیار دل باشد تو باید سهم من باشی

ای که قرص رویت شبیه آدمیان نیست

ای که چیده گل سرخی از حوریان آسمانی

سوگند یا حق گویم، نام تو نیک‌نامی‌ست

ای که نام تو پریاست، تو که هم‌سان پریانی»

 

بعد از تمام درس‌ها، این معلّم امتحان هم می‌گیرد. سخت‌ترین امتحان. تو را رها می‌کند و می‌گذارد تا با همه‌ی آن‌چه تازه آموختی، تنها باشی. تازه رنگ زندگی گرفته‌ای که رنگ و رویت را می‌برد. تازه نفس کشیده‌ای و نفست را می‌برد. بعد آخرین درسش را به تو می‌دهد؛ دردناک‌ترین درس تاریخ: درس از‌دست‌دادن. زیباترین مخلوق جهان را که دیدی، از دست می‌دهی‌اش. از دست می‌دهی که یاد بگیری تا آخرین لحظه‌ی عمرت، پیوسته در حال از‌دست‌دادن خواهی بود. حتی آخرین لحظه‌ی زندگی هم با از‌دست‌دادن جانت به پایان خواهد رسید. از دست می‌دهی تا شکنجه شوی و درد و رنجی عمیق تو را به غم بی‌انتهایی برساند که هدایت‌کننده‌ی راهی‌ست که بیشتر به درون خودت سفر کنی، بیشتر تاریکی‌های خودت را بشناسی و هی غم بیشتری را تجربه کنی و در وجودت عمیق‌تر شوی.

 

همه‌ی این درد و شکنجه و مشقت زیر سرِ زیبایی‌ست. زیبایی لعنتی‌ است که فقط به‌خاطر آن عاشق می‌شوی و تمام این داستان‌ها برایت اتفاق می‌افتد. یکی وارد حیاط زندگی می‌شود که از قضا در نگاهت، زیباترین مخلوق عالم است. بعد همین مخلوق حسابی که خانه و زندگی‌ات را سر و سامان داد و اسباب را به جای خود رساند و آماده‌ی هم‌زیستی شد، از همان دری که آمده بود می‌رود. آن‌وقت تو مانده‌ای و خانه‌ی بدون صاحب‌خانه. از حق نگذریم، زیبایی هم کم نمی‌گذارد. مثل یک بوکسور حرفه‌ای وقتی که گوشه‌ای از رینگ خِفت شده‌ای، با یک مشت سنگین از زیباترین صورت دنیا، یک مشت از پایین از زیباترین صدای دنیا، و یک ضربه‌ی نهایی از زیباترین نگاه دنیا تو را ضربه‌فنی می‌کند که حساب کار دستت بیاید. اصلاً هم هیچ گاردی نمی‌توانی داشته باشی. مگر آدم می‌تواند وقتی فلان چیز برایش زیبایی‌ای بی‌انتها دارد، بگوید نه زیبا نیست و جذبش نشود؟ خیر. نه‌تنها جذبت می‌کند بلکه می‌گذارد آهسته‌آهسته ابعاد جدیدی از زیبایی بروز پیدا کند که اصلاً از وجودشان اطلاع نداشتی. واقعاً می‌خواهم بدانم اصلاً مگر کسی می‌داند نقشه‌ی رگ‌های چشمان کسی چقدر می‌تواند جذاب باشد؟ سرخی‌های داخل سفیدی چشمانی که با رنگ خرمایی تزیین شده‌اند. عجیب نیست؟ دقیقاً به همین شکل یاد می‌گیری که تازه زندگی چه جزئیاتی داشته و چه چیزهایی برای آموختن وجود دارد.

 

در نهایت، از بین تمام این ناتوانی در امر تعریف این هم‌بستگی میان عشق و زیبایی، فقط می‌توان همین را با قطعیت گفت: نهایت عشق، چه به شیء باشد و چه فرد و چه به یک نیروی معنوی، فقط زمانی قابل اثبات است که شما آن را زیباترین ببینی؛ یعنی دیگر برایت از آن زیباتر وجود نداشته باشد. حق هم داریم که بگوییم زیباترین در دنیا؛ چرا که همان‌طور که تعریف کردم، زیبایی فقط وابسته به نظر شخصی و دیدگاه‌های هر فرد است، و در کمال حقیقت این امکان‌پذیر است که شما چیزی را زیباترین در دنیا ببینی.

علی فدوی اسلام

برای خواندن مقالات بیش‌تر از این نویسنده ضربه بزنید.